Το 'Eνστικτο του Θανάτου

Το ένστικτο θανάτου κατά τον Freud αποτελεί την "απόλυτη έκφραση της αρχής του Νιρβάνα", του αγώνα του οργανισμού να φθάσει στον " Κήπο της Περσεφόνης " του Άγγλου ποιητή Άλγκερνον Σουίνμπουρν (1837 - 1909), όπου κανένα ερέθισμα, εξωτερικό ή εσωτερικό, δεν διαταράσσει την αιώνια ειρήνη.

Τότε ούτε τα αστέρια ούτε ο ήλιος θα ξυπνήσουν 

Ούτε καμία αλλαγή φωτός 

Ούτε οι ήχοι του νερού θα κυματίσουν 

Ούτε κανένας ήχος ή όψη

Ούτε χειμερινά φύλλα ούτε εαρινά

Ούτε ημέρες ούτε πράγματα ημερήσια

Μόνο ο ύπνος ο αιώνιος 

Σε μια αίωνια νύχτα.

Αυτές οι ιδιαίτερα αφηρημένες σκέψεις έδωσαν στον Freud ό,τι χρειαζόταν: ένα δυαδικό σχήμα, στο οποίο όλα τα φαινόμενα του ψυχικού βίου  θα μπορούσαν τελικά να εντοπισθούν στην αλληλεπίδραση ή τη σύγκρουση μεταξύ δύο ενορμήσεων ή ενστίκτων.

Έπειτα από πολλούς δισταγμούς και αμφιταλαντεύσεις έχουμε αποφασίσει να δεχθούμε την ύπαρξη δύο μόνο βασικών ενστίκτων, του έρωτα και του ενστίκτου της καταστροφής.... Ο στόχος του πρώτου από αυτά τα δύο βασικά ένστικτα είναι η δημιουργία συνεχώς μεγαλύτερων ενοτήτων και η διατήρησή τους κατ'αυτόν τον τρόπο - εν συντομία η συνένωσή τους. Ο στόχος του δεύτερου, αντιθέτως, είναι να αποδομήσει τις συνδέσεις και κατ'αυτόν τον τρόπο να καταστρέψει. Στην περίπτωση του καταστροφικού ενστίκτου μπορεί να υποθέσουμε ότι ο τελικός σκοπός του είναι να οδηγήσει οτιδήποτε ζει σε μη οργανική κατάσταση. Γι'αυτόν τον λόγο, επίσης, το ονομάζουμε ένστικτο θανάτου. 

(SE, XXIII. 148)

O Freud θεωρούσε ότι η επιθετικότητα πήγαζε από το ένστικτο θανάτου που ανακατευθυνόταν προς τον εξωτερικό κόσμο:

To ένστικτο καταστροφής, μετριασμένο και καθυποταγμένο και όπως ήταν ανεσταλμένο στο στόχο του, όταν κατευθύνεται προς τα αντικείμενα, πρέπει να παρέχει στο Εγώ την ικανοποίηση των ζωτικών του αναγκών και τον έλεγχο της φύσης.

(SE, XXI. 121)

Συνεχίζει συμπεραίνοντας ότι η προδιάθεση προς την επιθετικότητα "αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο για τον πολιτισμό", τον οποίο περιγράφει ως:

Μία διαδικασία στην υπηρεσία του Έρωτα, του οποίου σκοπός είναι να συνδυάσει άτομα που είναι μόνα, και στη συνέχεια τις οικογένειες, μετά τις φυλές, τους ανθρώπους και τα έθνη σε μία μεγάλη ενότητα, την ενότητα της ανθρωπότητας. Αλλά το φυσικό επιθετικό ένστικτο, η εχθρικότητα εκάστου εναντίον όλων και όλων εναντίον εκάστου, αντιτίθεται σε αυτό το πρόγραμμα του πολιτισμού. Αυτό το επιθετικό ένστικτο είναι το παράγωγο και ο κύριος εκπρόσωπος του ενστίκτου θανάτου, που έχουμε εντοπίσει μαζί με τον Έρωτα, και που μοιράζεται με αυτόν την κυριαρχία του κόσμου. Και τώρα, πιστεύω, το νόημα της εξέλιξης του πολιτισμού δεν είναι για εμάς πλέον δυσνόητο. Πρέπει να παρουσιάζει τον αγώνα ανάμεσα στον Έρωτα και τον Θάνατο, μεταξύ του ενστίκτου της ζωής και του ενστίκτου της καταστροφής, καθώς εξελίσσονται τα ανθρώπινα είδη. Αυτός ο αγώνας είναι αυτό που ουσιαστικά αποτελεί όλη τη ζωή και επομένως η εξέλιξη του πολιτισμού μπορεί να περιγράφεται απλά ως ο αγώνας για τη ζωή των ανθρώπινων ειδών. Και αυτή είναι η μάχη των γιγάντων, που οι γκουβερνάντες μας προσπαθούν να καθησυχάσουν με τα νανουρίσματά τους για τον Παράδεισο. 

(SE, XXI. 122)

[Απόσπασμα από το βιβλίο του Anthony Storr: "FREUD"]

Possibilities - Wislawa Szymborska

PossibIlities

 I prefer movies.

I prefer cats.

I prefer the oaks along the Warta.

I prefer Dickens to Dostoyevsky.

I prefer myself liking people

to myself loving mankind.

I prefer keeping a needle and thread on hand, just in case.

I prefer the color green.

I prefer not to maintain

that reason is to blame for everything.

I prefer exceptions.

I prefer to leave early.

I prefer talking to doctors about something else.

I prefer the old fine-lined illustrations.

I prefer the absurdity of writing poems

to the absurdity of not writing poems.

I prefer, where love's concerned, nonspecific anniversaries

that can be celebrated every day.

I prefer moralists

who promise me nothing.

I prefer cunning kindness to the over-trustful kind.

I prefer the earth in civvies.

I prefer conquered to conquering countries.

I prefer having some reservations.

I prefer the hell of chaos to the hell of order.

I prefer Grimms' fairy tales to the newspapers' front pages.

I prefer leaves without flowers to flowers without leaves.

I prefer dogs with uncropped tails.

I prefer light eyes, since mine are dark.

I prefer desk drawers.

I prefer many things that I haven't mentioned here

to many things I've also left unsaid.

I prefer zeroes on the loose

to those lined up behind a cipher.

I prefer the time of insects to the time of stars.

I prefer to knock on wood.

I prefer not to ask how much longer and when.

I prefer keeping in mind even the possibility

that existence has its own reason for being.

By Wislawa Szymborska (Nobel Prize in Literature -1996)

From "Nothing Twice", 1997

Translated by S. Baranczak & C. Cavanagh

Fear

“And I will show you something different from either your shadow at morning striding behind you or your shadow at evening rising to meet you; I will show you fear in a handful of dust.”

[T.S. Eliot]

Κεριά

Του μέλλοντος οι μέρες στέκοντ' εμπροστά μας
σα μιά σειρά κεράκια αναμένα -
χρυσά, ζεστά, και ζωηρά κεράκια.


Οι περασμένες μέρες πίσω μένουν,
μια θλιβερή γραμμή κεριών σβησμένων·
τα πιο κοντά βγάζουν καπνόν ακόμη,
κρύα κεριά, λιωμένα, και κυρτά.


Δεν θέλω να τα βλέπω· με λυπεί η μορφή των,
και με λυπεί το πρώτο φως των να θυμούμαι.
Εμπρός κυττάζω τ' αναμένα μου κεριά.


Δεν θέλω να γυρίσω να μη διω και φρίξω
τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει,
τι γρήγορα που τα σβυστά κεριά πληθαίνουν.

(Κ. Καβάφης - 1899)

Μονοτονία

Την μιά μονότονην ημέραν άλλη
μονότονη, απαράλλακτη ακολουθεί. Θα γίνουν
τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι -
οι όμοιες στιγμές μας βρίσκουνε και μας αφίνουν.

Μήνας περνά και φέρνει άλλον μήνα.
Αυτά που έρχονται κανείς εύκολα τα εικάζει·
είναι τα χθεσινά τα βαρετά εκείνα.
Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.

(Κ.Καβάφης - 1908)